Namiot to nieodzowna część rekonstrukcji historycznej. Wywodzi się on już z czasów antycznych, gdzie zastąpił szałasy budowane w miejscu obozowiska. Był on o tyle wygodniejszy, że można było go zabrać ze sobą, rozbić w dowolnym miejscu, a także postawienie namiotu trwało o wiele krócej, niż budowa innego schronienia.
Z czego składa się namiot?
Namiot jest złożoną konstrukcją składającą się z kilku kluczowych elementów, które współpracują, aby utworzyć funkcjonalne schronienie. Najważniejszym elementem namiotu jest pokrycie. Jest to główna warstwa zewnętrzna, która chroni przed czynnikami atmosferycznymi. Najczęściej wykonane jest z wodoodpornej tkaniny, współcześnie jest to poliester lub nylon. Jednak historycznie wykorzystywano wpierw skóry, a w późniejszym okresie wełnę, filc, impregnowany len czy bawełnę. Pokrycie może mieć różne kształty i rozmiary, w zależności od typu namiotu. Może to być jednoczęściowa płachta, która obejmuje cały namiot, lub kilka oddzielnych płacht, które łączą się w jedną konstrukcję. Całość nakładana jest na stelaż.
Stelaż namiotu to struktura, która nadaje mu wytrzymałość i stabilność. Może składać się z różnych elementów, współcześnie są to pręty, rury lub pałąki, które są wykonane z aluminium, stali lub włókna szklanego, natomiast historycznie był to stelaż w pełni drewniany. Stelaż jest rozkładany pierwszy, a następnie nakłada się na niego pokrycie, które mocuje się do podłoża za pomocą linek i śledzi, czyli metalowych prętów (lub drewnianych), które są wbijane w ziemię w celu utrzymania namiotu na miejscu. Śledzie są mocowane do linki lub pętli, które są przymocowane do pokrycia namiotu. Mogą mieć różne kształty, w tym stożkowate, haczykowate lub spiralne, które zapewniają lepsze trzymanie się w różnych rodzajach podłoża, takich jak piasek, trawa czy glina.
Najpopularniejsze rodzaje namiotów historycznych
Może się wydawać, że namiot to namiot. Jednak i on ulegał modom i ewolucji. Jedne miały bowiem pomieścić grupę żołnierzy, inne służyły za sypialnię dla rycerza. W zależności od zastosowania różnił się bowiem ich kształt i wielkość.
Namioty rzymskie
Namioty armii rzymskiej dzieliły się na 3 rodzaj: namiot contubernium, namiot oficerski i namiot dowództwa. Każdy z nich był tej samej budowy (na planie kwadratu, z czterema ścianami i dwuspadowym dachem), jednak różniły się wielkością. Namiot contubernium był przeznaczony dla grupy ośmiu żołnierzy wchodzących w skład jednostki zwanej contubernium i służył jako ich schronienie podczas kampanii wojskowych. Namiot contubernium miał bok długości około 3 metrów oraz wysokość około 1,5 metra. Jego forma była oparta na dwóch równoległych belkach (stipites) podtrzymujących dach i podłogę. Namiot oficerski miał takie same wymiary boczne, lecz wysokość sięgała 2,4 metra, natomiast namioty dowództwa sięgały długości do 3,6 metra i miały podobną wysokość. Pokrycie namiotu rzymskiego wykonane było najprawdopodobniej z kozich skór, na co wskazują znajdki archeologiczne oraz ikonografia. Namiot ten posiadał jedno wejście.
Takie tam… stożki
Jak sama nazwa wskazuje mają one kształt stożka. Zbudowane na podstawie koła, z jednym słupem pośrodku. Pokrycie stożka było zazwyczaj wykonane z tkaniny, takiej jak wełna lub len. Tkaniny mogły być jednokolorowe lub zdobione herbami, symbolami rodowymi lub innymi wzorami, co pozwalało na rozpoznanie danej jednostki wojskowej. Pokrycie było mocowane do stelaża i troczone za pomocą śledzi i linek do podłoża. Stożek posiadał jedno wejście, które znajdowało się w dowolnym miejscu na obwodzie.
Geteld, Norman lub Saxon
Namiot Geteld pojawia się w źródłach frankońskich i angielskich. Warto zauważyć, że samo słowo „geteld” w staroangielskim oznaczało po prostu namiot. Namiot typu Geteld był powszechnie stosowany wczesnym i pełnym średniowieczu, a jego obecność w iluminatorstwie książkowym świadczy o jego rozpoznawalności i popularności. Pierwszy raz wspomniany został w Psałterzu Utrechckim (ok. 830 roku). Ważne jest również zaznaczenie, że namiot Geteld ma charakterystyczny kształt litery „A” po rozstawieniu, co dodawało mu stabilności i łatwości montażu. Jego wszechstronność umożliwiała korzystanie z niego zarówno przez rycerzy, jak i pieszych wojowników. Podobnym namiotem do namiotu Geteld jest namiot zwany Saxon lub Norman. Posiada on identyczną budowę, z tym, że boczne absydy są nieco bardziej okazałe. Często posiadają także wejścia umieszczone nie u szczytu absydy a po dłuższym boku, zazwyczaj z możliwością utworzenia wiatki.
Wełniany namiot Saxon zrobiony przez Ingvara
Dla Wikingów – Oseberg
Namiot typu Oseberg jest oparty na ramie składającej się z dwóch trójkątów, połączonych trzema poprzeczkami. Konstrukcja namiotu jest wzorowana na znalezisku z Oseberg w Norwegii. Namiot ten składał się z długich desek, które tworzyły szkielet namiotu. Jedna w szczycie oraz dwie przy podłożu, które połączone są z trójkątnymi wstawkami na krótszych bokach namiotu. Dzięki tej konstrukcji namiot można rozstawić na różnego rodzaju podłożu bez konieczności używania śledzi, nawet jeśli robi to jedna osoba.
Pawilony
Średniowieczny pawilon był dużym, ozdobnym namiotem używanym głównie przez szlachtę w średniowieczu. Często był zbudowany z solidnej ramy z drewnianych słupów i stelażem kołowym. Pokryty bogatymi materiałami, głównie zdobionymi. Pawilony zostały zaprojektowane tak, aby były przestronne i luksusowe, z wieloma przedziałami do różnych celów. Często zdobiono je wyszukanymi dekoracjami, w tym misternymi haftami, gobelinami, jedwabiem i symbolami heraldycznymi przedstawiającymi herb rodziny szlacheckiej. Rozmiar średniowiecznych pawilonów był różny, ale były one zazwyczaj większe niż zwykłe namioty. Zapewniały szlachcie wygodną i prywatną przestrzeń do odpoczynku i przyjmowania gości podczas podróży lub podczas specjalnych wydarzeń, takich jak turnieje.
Pokrycie namiotu – różne w czasie i przestrzeni
W namiotach historycznych można znaleźć różne typy pokryć, które odzwierciedlają różne epoki i kultury.
Skórzane pokrycie było często używane w namiotach historycznych, zwłaszcza przez ludy stepowe i nomadyczne. Skóra zapewniała dobrą ochronę przed wiatrem, deszczem i słońcem. Pokrycie skórzane było również stosunkowo łatwe do przenoszenia, co było ważne dla ludzi, którzy często musieli się przemieszczać.
W starszych namiotach historycznych często używano także wełny jako pokrycia. Wełna była popularna ze względu na swoją izolacyjność i trwałość. Pokrycie wełniane pomagało w zatrzymywaniu ciepła wewnątrz namiotu, co było szczególnie ważne w chłodniejszych regionach.
W epoce średniowiecza i renesansu popularne było użycie tkanin lnianych lub konopnych jako pokrycia namiotów. Te materiały były dostępne i stosunkowo tanie. Len i konopie były również względnie lekkie i miały dobre właściwości oddychające, co przyczyniało się do komfortowego środowiska wewnątrz namiotu.
Wraz z rozwojem technologii przędzalniczych, bawełna stała się popularnym materiałem do produkcji namiotów w XIX i XX wieku. Bawełna jest lekka, łatwa do utrzymania i trwała. Ta wszechstronność sprawiła, że bawełniane pokrycia są popularne do dziś, szczególnie w namiotach kempingowych.
Wreszcie, warto zauważyć, że różne kultury i regiony miały swoje własne unikalne style i techniki produkcji pokryć namiotów. Oznacza to, że w zależności od miejsca i czasu, jak również od preferencji i dostępności materiałów, pokrycia namiotów historycznych mogą się od siebie różnić.
Wool for tents
Wady i zalety pokryć wełnianych
Wełna może być jednym z materiałów używanych do pokrycia namiotu, jednak ważne jest uwzględnienie pewnych czynników.
- Wełna ma doskonałe właściwości izolacyjne, co oznacza, że może pomóc w zatrzymywaniu ciepła wewnątrz namiotu i chronić przed zimnem.
- Dodatkowo, wełna może być bardziej odporna na przeciekanie niż niektóre inne materiały, co może być korzystne w niekorzystnych warunkach pogodowych, jednocześnie mając wysoką paroprzepuszczalność, która nie pozwala gromadzić się wilgoci wewnątrz namiotu.
Jednak należy pamiętać, że wełna może być ciężka i zajmować więcej miejsca niż inne materiały używane do pokrycia namiotu. Ponadto, wełna może być podatna na pleśń i gnicie w wilgotnym środowisku, dlatego ważne jest odpowiednie zabezpieczenie i pielęgnacja namiotu z wełny, najlepiej w tym celu zastosować odpowiedni impregnat, który wyeliminuje takie ryzyko.
Tekst powstał we współpracy z Michałem Ingvárem Bogaczewiczem, właścicielem firmy Emporium Tents – Namioty Historyczne. Michał to nie tylko przedsiębiorca, ale także pasjonat historii i rzemieślnik o wyjątkowych umiejętnościach krawieckich. Jego namioty są istotnym elementem wydarzeń rekonstrukcji historycznych, festiwali tematycznych i innych spotkań kulturalnych, przywołując ducha minionych epok. Dzięki staranności, precyzji i pasji, jaką wkłada w każdy szczegół, stworzone przez niego namioty nie tylko spełniają wymogi historyczne, ale także przyciągają uwagę i wzbudzają podziw uczestników i obserwatorów. W jego pracach widać dbałość o autentyczność i oddanie hołdu duchowi minionych czasów.